ORDA BİR ''BOLİVYA'' VAR UZAKTA; Hüzünlü Topraklara Yolculuk
Bolivya’nın Titicaca Gölü’nün kuzeyindeki kalıntılar incelendiğinde M.S. 100- 600 yılları arasında olduğu düşünülen ileri bir medeniyetin kalıntıları bulunmuş. Bugün Bolivya da yaşayan Aymara’ların ataları olduğu düşünülüyor. 15. Yy. ın ortalarında İnkalar, Aymara’ları yenerek Altiplano bölgesini ele geçirmişler. Aymara halkı ise İnka larla anlaşarak yakın dağlara çekilip orada yaşamışlar. Ama 1531 de kıtaya gelen İspanyollar, 1538 yılında İnka Krallığının şimdi Bolivya kısmında yer alan topraklarını tamamen ele geçirir. İspanyol sömürgeciliği döneminde bu topraklar, yukarı Peru olarak adlandırılmış. Zengin gümüş yataklarında yerlileri ve Afrikadan getirdikleri köleleri çalıştırmışlar. 1780 yılında ise bir grup yerli, ‘’LA PAZ’’ liderliğinde İspanyollara karşı isyan ettilerse de başarılı olamamışlar. Ancak 1825 yılında Bolivya’nın bağımsızlığı kabul edilmiş. Güney Amerika’yı İspanyol boyunduruğundan kurtaran Simon Bolivar’ın anısına bu topraklara ''Bolivya'' (Bolivar’ın Ülkesi) adı verilmiş. İlk isyancı La Paz’ın adı başkente verilmiş. Şili saldırılarında çok toprak kaybedip Peru’nun yanında yer almışlar. Ortak İnka kültürü bu iki ülkenin ortak tavır almalarını da sağlamış. Seyahatimiz esnasında Bolivya para birimi olan Boliviano, 0,50 TL. idi. (1 BOB = 0,50 TL)
Sınırdan geçtiğimizde yerel rehberimizle buluşuyoruz ve Titicaca Gölü kıyısında bulunan Copocabana'nın çarşısında dolaşıyoruz. Daha sonra Feribot ile gölün en önemli arkeolojik alanı olan Ay Adasına (Isla del Luna) doğru yola çıkıyoruz. İnkaların kutsal çiçekleri olan ‘’Kantuta’’ ile bizi selamlıyorlar. (Bizim ‘’küpe’’ çiçeğinin incesi gibi) Ay Adası’nda Güneş Bakireleri Tapınağında pek çok İnka bakiresi, kutsal ateşte tanrılara kurban edilmiş. Buradan mistik Güneş Adası’na (Isla del Sol) geçiyor ve İnka inancına göre suyunun kutsal olduğuna inanılan çeşmeye ulaşmak üzere, artık yorgunluktan saymayı bıraktığım merdivenleri tırmanıyoruz. E, ne de olsa sonsuz gençlik ve mutluluk kaynağı sudan içeceğiz. Baktım, sıklıkla mızmızlanan hanımlardan hiç ses çıkmıyor, herkes bir gayret merdivenlere tırmanıyor:))
Adadaki restoranda gölün balığından yiyoruz. Bolivya'nın denizle bağlantısı olmasa da deniz ürünleri seviliyor. Peru gibi çeşit çeşit patatesleri, mısırlarıyla yapılan yemekleri ve cipsleri de ünlü.Yine burada da coca, mate çayları, hem yününden hem etinden yararlandıkları lama, ekonomilerinde önemli bir yere sahip. Mutfaklarında İspanyol etkisi '' enpanada'' ile yer bulmuş. Bizim puf böreğine benziyor diyebiliriz.Yemekten sonra teknelerimizle geri dönerek otobüsle başkent ‘’LA PAZ’’a gitmek üzere yola çıkıyoruz. (Aslında başkent Sucre, yönetimsel başkent ise La Paz ) Ama Bolivya‘da olunup ta aksiyon olmazsa olmaz...! Yollar göstericiler tarafından kesilmiş, açılacak gibi de durmuyor.
Şoförümüz köy yolları açıktır diye tarlaların arasında yol almaya başlıyor ve hava da kararıyor. Bir baktık ki köy yollarına da taş koymuşlar, geçmek mümkün değil... Şoför neler oluyor, yolu açtırabilirmiyim diye göstericilerle konuşmaya gidiyor. Biz ise tarlaların arasında karanlıkta bekliyoruz. Bir saat geçiyor ama adam ortada yok, başına birşey mi geldi diye meraklanıyoruz. Yerel rehber de şoförü aramaya gidiyor:( Kaldık mı biz çılgın Türkler, gecenin karanlığında elin Bolivyasında yapayalnız... Aklıma insanların kaybolduğuna inanılan kayalık ziyareti geliyor. Galiba bizim şoförü ve rehberi uzaylılar götürdü deyince. artık korkudan mı, sinir bozukluğundan mı herkesi bir gülme krizi tutuyor.. Neyse ki gülmenin de pozitif etkisiyle bizim Bolivyalılar birkaç saat sonra ortaya çıktılar. Efendim, Bolivya yerlileri yönetimden memnun olmadıkları için belli bir saatten sonra yolları kapatıyorlarmış. İstifa, seçim ve şartların düzeltilmesini istiyorlarmış.(Seyahatimiz sırasında Devlet Başkanı olan Evo Morales, bu satırları yazdığım sıralarda muhalefetin baskısıyla istifa edip Meksika'ya sığınmak zorunda kaldı.) Bizimkiler, turistler mahzur kaldı diye göstericileri zor bela ikna etmişler. Yola çıktık ama gece yarısından sonra otele vardık.
La Paz da ki otelimiz '' Europa Hotel'‘di. Yemeğe gidemediğimizden, bizim için gece saat 01 de yemek hazırladılar. Ertesi gün yoğun bir şehir gezimiz var. La Paz, İspanyolca ‘’barış’’ anlamına geliyor. Kahvaltıdan sonra kentte, Kızılderili Pazarını, Cadı Pazarını, şehir merkezi olan Plaza Murillo’yu ve kolonial mahalllelerini geziyoruz. Şehirde, And Dağlarının Bolivya topraklarında bulunan ‘’Illimani’’ yanardağı manzarasını da izleyebiliyorsunuz. Ayrıca mezarlıkları çok ilginç ki Peru’da da aynı şekilde... Küçük apartmanlar şeklinde yapmışlar ve aile üyelerinin külleri kat kat orada saklanıyor. Mezarlık küçük bir şehir görünümünde ve çiçeklerle dolu. Özellikle vazolarla yapma çiçekler koyuyorlar. Yine Peru gibi yolda trafik kazalarında kaybettikleri yakınlarının ruhları için küçük kulübelere yiyecek ve çiçek bırakıyorlar.
Büyücü pazarı ‘’Mercado de los Brujos’da yok yok…! Elişleri, takılar, neler neler... Bereket için toprak ana ''Pacha Mamma'’ya adananardan tutun, ev, araba, evlenmek, çocuk sahibi olmak isteyenler için bir sürü obje satılıyor. Çeşitli boylarda kurutulmuş lama ceninlerini görünce çok şaşırdığımı hatırlıyorum.
Kent merkezinde ise yönetim binası önünde toplanan yerel halk, yine boykot yapacakmış. Halkın yarıdan fazlasını yerliler oluşturuyor. Rengarenk giysileriyle kendinizi sanki 17. Yüzyılda gibi hissediyorsunuz. Zaten meydanda, saat kulesindeki saat de geçmişe olan saygı nedeniyle ters çalışıyor. Yine de özellikle kadınların başındaki şapkalar çok sevimli. Adeta şapkasız çıkmam abi vaziyetindeler. Şapkaların modelinin ise ünlü Churchill modeli olduğunu görmek çok şaşırtıcı. Bu melon şapkalar, kafalarının üzerine tutturulmuş gibi ve siyah olanı çok makbul. Yerlilerin köyüne, kabilesine ya da medeni durumuna göre de değişiklikler gösterebiliyor. Bu şapkaların, 1920 yılında demiryollarında çalışan Avrupalı işçiler için gönderildiği, ama küçük gelen şapkalar elde kalınca özellikle yerli kadınlara, bunlar çok moda diye satıldığı rivayeti en yaygın olanı. Çene altından çiçekli desenlerle bağlamalı, tepsi gibi modelleri de özellikle Peru’nun tarihi kentlerinde göreceğiz. Çoğumuz heveslenip melon şapka satın alıyoruz ve Bolivya modasına biz de uyuyoruz...
Özellikle dikkatimi çeken köylerde ve dış mahallelerdeki direklerde asılı korkuluklar, meğer; ‘’hırsızlık yapan olursa cezasını böyle veririz’’ demekmiş...
Şehir gezimizi tamamladıktan sonra teleferikle şehri bir de yukarıdan izleyip keyifli bir yolculukla otobüslerimizin olduğu noktaya ulaşıyoruz. Teleferikte ilerlerken, kayalıkların arasına sıkışmış bir otomobil görüyoruz ki hız yapan bir genç buradan uçup kayalıkların arasındaki boşluğa sıkışmış. Devlet başkanı da ibret olsun diye aracı buradan kaldırtmamış.
Otobüslerimize binerek Güney Amerika’nın en önemli arkeolojik komplekslerinden kabul edilen ve 2000 yılından bu yana, UNESKO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan ‘’TİAHUANACO’’ya doğru yola çıkıyoruz. M.Ö. 1580’ den M.S. 900-1000’ kadar devam eden kültüre ait kalıntıların kökeni hakkındaki tartışmalar, hala devam etmekteymiş. Mimaride ve taş işçiliğinde son derece ileri oldukları, eski İnka efsanelerine göre gelişmiş bir uygarlığa sahip insanlar yerleşmeden önce burada tanrıların oturduğuna inanılırmış. Tiahuanaco’nun en gizli ve ilgi çeken anıtı ise 10-15 ton ağırlığına sahip olduğu düşünülen, tek parça andresit taşdan yapılan ‘’Güneş Kapısı’’nın ortasında yaratıcı tanrı ‘’Viracocha’’, çevresinde taçlı pumalar, akbabalar, kanatlı yaratıklar, diz çöken yada arkasını dönen insan gibi 48 figür var. Ayrıca kapı üstündeki kabartma resimlerde astronomlar, stilize makinalar, roket, Venüs ve Mars gezegen takvimleri işlenmiş. Hadi bakalım, çıkın işin içinden...:))
Bir diğer önemli yapıda ’’Akapana Piramidi’’nde yeraltı tünellerine ve kanalizasyon sistemine rastlanmış. Kerikala tapınağını da görüp Peru sınırına doğru yola çıkıyoruz. Bolivyalı yerel rehberimizle vedalaşıp Desequero bölgesinde gümrükten tekrar Peru’ya geçiyoruz ve Bolivya seyahatimizi böylece bitirmiş oluyoruz.(Bknz.PERU gezimiz)
Hayal tadında geçen bu gezimiz, anılarımdaki özel yerini her zaman koruyacak ama İspanyol sömürgeciliğinin vahşeti ve bu kadar zengin madenlere sahipken halkın yoksulluğu, hala içimde bir sızı...Ülkenin bakir topraklarının hüznünü bugün de aynı şekilde hissedebiliyorum amma, velakin, yine de yerli kadınların melon şapkalarıyla, o vakur,asil duruşlarını çok sevdim…